Thortveitiet

Het mineraal thortveitiet is een scandium-yttrium-silicaat met de chemische formule (Sc,Y)2Si2O7. Het mineraal behoort tot de sorosilicaten.

Het doorschijnend tot opaak grijsgroene, bruine of zwarte thortveitiet heeft een glas- tot diamantglans, een grijze streepkleur en de splijting van het mineraal is perfect volgens het kristalvlak [100]. Het kristalstelsel is monoklien. Thortveitiet heeft een gemiddelde dichtheid van 3,5, de hardheid is 6,5 en het mineraal is niet radioactief.

Het mineraal thortveitiet is genoemd naar de Noorse ingenieur Olaus Thortveit.

Het mineraal thortveitiet wordt gevormd in granitische en pegmatitische stollingsgesteenten. De typelocatie is Iveland, Setesdal, Noorwegen.

Categorieën: Mineraal | Sorosilicaat | Verbinding van scandium | Verbinding van yttrium

Scandium

Scandium is een scheikundig element met symbool Sc en atoomnummer 21. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

In 1869 voorspelde Dmitri Mendelejev op basis van zijn tabel het bestaan van Scandium en hij noemde het ekaboron omdat het element in zijn tabel onder boor stond. Tien jaar later waren de Zweedse chemicus Lars Fredrick Nilson en zijn team met behulp van spectrumanalyse op zoek naar lanthaniden toen zij stuitten op scandium. Rondom die tijd kwam ook Per Teodor Cleve tot dezelfde ontdekking. Scandium heeft de naam te danken aan de eerst genoemde ontdekker (scandia is de Latijnse naam voor Scandinavië). Pas in 1960 bleek men in staat om op grote schaal zuivere scandium te winnen.

Omdat het vrij lastig is om scandium te isoleren wordt dit metaal weinig toegepast in de industrie. Als scandiumoxide (Sc2O3) wordt het soms gebruikt voor lampen met hoge intensiteit. Andere weinig voorkomende toepassingen zijn:

Scandium lost slecht op in zuren. Het is zelfs bestand tegen 50% oplossingen van HNO3 en 48% HF.

Scandium komt voor in zeldzame mineralen die soms in Scandinavië en Madagaskar gevonden worden, vaak samen met yttrium of lanthaniden. Op aarde komt het alleen in sporen voor, maar op de zon en andere sterren komt scandium in hogere concentraties voor.

Yttrium

Yttrium is een scheikundig element met symbool Y en atoomnummer 39. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

In 1794 is yttriumoxide (Y2O3) ontdekt in het mineraal gadoliniet door de Finse chemicus en geoloog Johann Gadolin. Later is het in 1828 voor het eerst geïsoleerd door Friedrich Wohler door yttriumcloride (YCl3) te reduceren met kalium.

Het element is vernoemd naar de Zweedse stad Ytterby. In de omgeving werden en worden lanthanidehoudende mineralen gevonden waarin ook vaak yttrium wordt aangetroffen. Andere elementen die naar deze stad zijn vernoemd zijn erbium, terbium en ytterbium.

Yttrium en europium worden in fosforverbindingen veelvuldig toegepast in kleurentelevisies voor de rode pixels. Andere toepassingen zijn:

Een andere belangrijke toepassing van yttrium is in YAG-lasers. Hierin vormen yttrium-aluminium kristallen waarbij een klein deel van de yttrium atomen is vervangen door neodymium een belangrijk onderdeel.

Silicaat

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Silicaat

Sorosilicaat

Een sorosilicaat is een silicaat dat is opgebouwd uit geïsoleerde dubbele silica tetraeders, die groepen van Si2O7 vormen. Die dubbele tetraeders worden verbonden door niet-silica ionen bij de zes vrije zuurstof atomen. Voorbeelden van sorosilicaten zijn vesuvianiet en epidoot.

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Sorosilicaat

Graniet

Graniet is een zuur (of felsisch) stollingsgesteente dat voornamelijk bestaat uit drie mineralen; kwarts, veldspaten (kaliveldspaat en plagioklaas) en mica's (muscoviet en/of biotiet). Ook amfibool komt in graniet voor.

De onderlinge verhouding van de mineralen verschilt, maar doorgaans is kwarts de dominante component (ongeveer 50%). Het kwarts is meestal (melk-)wit, het veldspaat kan gekleurd zijn (crème, roze) en de glimmers zijn meestal bruin of lichtgrijs van kleur.

Graniet is een stollingsgesteente en dat wil zeggen dat het is gevormd bij het ondergronds stollen van magma. (Dit in tegenstelling tot een uitvloeiïngsgesteente zoals basalt dat dichtbij of aan het aardoppervlak gestold is.) Doordat graniet op diepte gestold is, hebben de mineralen bij langzame afkoeling de tijd gehad om kristallen te vormen. Een gesteente dat nog langzamer stolt, meestal in de "armen" van een magmakamer, wordt pegmatiet genoemd. Als graniet wordt blootgesteld aan zeer hoge drukken en temperaturen, verandert het in gneis, een metamorf gesteente.

Het woord komt van het Latijnse woord granus, dat korrel betekent. Het verklaart het vaak korrelige uiterlijk van graniet. Strikt genomen klopt dit niet, omdat een stollingsgesteente niet bestaat uit korrels (wat typisch is voor een sedimentair gesteente). Grofkristallijn zou een betere benaming zijn.

Graniet komt voor in sommige delen van België, al is daar het meeste graniet commercieel al gewonnen. Sommige zwerfstenen in Noord-Nederland bestaan uit graniet, meestal uit Noorwegen of Zweden. (De meeste zwerfstenen zijn in ieder geval granietachtige stollingsgesteenten).

Pegmatiet

Pegmatiet is een ganggesteente, vaak ontstaan uit felsisch (zuur, hoog SiO2 gehalte) vulkanisme, dat zeer grote kristallen (tot 10 meter doorsnede) kan bevatten.

Kenmerkend voor een pegmatiet is het voorkomen van zeldzame mineralen als aquamarijn, toermalijn, topaas, fluoriet, apatiet en wolfraam. Vooral mineralen die lithium bevatten, ontstaan in pegmatieten omdat een pegmatiet de laatst kristalliserende elementen opneemt.

Pegmatiet is genoemd naar het Latijnse woord pegma, dat "schavot" of "boekenkast" betekent.

Overal waar magma stolt onder het aardoppervlak, ontstaat stollingsgesteente. In gebieden waar een deel van het magma nog vloeibaar blijft, zijn er kristallen die "drijven" en aangroeien in de smelt die langzaam en als laatste uitkristalliseert. Als pegmatieten ontsloten raken aan het oppervlak, zijn er vaak erg mooie en grote kristallen te vinden. Dit is het geval in Brazilië, maar ook op kleinere schaal op Cap de Creus, Catalonië, Spanje.

Omdat pegmatieten zeldzame aardelementen als lithium, beryllium en tantalium bevat, is het voor de industrie een interessant gesteente om te mijnen. Ook edelstenen worden in pegmatieten gevonden.

Stollingsgesteente

Stollings- of magmatische gesteenten zijn gesteenten die zijn ontstaan door stolling van lava (aan het aardoppervlak) of magma (onder het aardoppervlak). De hoofdindeling van gesteenten is in stollingsgesteenten, afzettingsgesteenten en metamorfe gesteenten.

Stollinggesteenten worden onderverdeeld in 3 vormen:

In het Engels heten uitvloeiingsgesteenten volcanics, genoemd naar de Romeinse god van het vuur en de vulkanen "Vulcanus" en dieptegesteenten plutonics, genoemd naar de Romeinse god van de onderwereld, "Pluto".

felsisch--------------------------------------------------mafischkwarts - veldspaat - mica - amfibool - pyroxeen - olivijn

Categorieën: Geologie | Stollingsgesteente

Iveland

Bron: Noors bureau voor statistiek

Iveland is een gemeente in de Noorse provincie Aust-Agder. De gemeente telde 1154 inwoners in januari 2005, waarvan 50,9% mannelijk. Het aandeel ouderen (67 jaar of ouder) is 10,1%. In juni 2005 was 1,6% van de bevolking werkloos.

Er vertrokken in 2004 63 personen en er vestigden zich 75 personen in Iveland.

Åmli | Arendal | Birkenes | Bygland | Bykle | Evje og Hornnes | Froland | Gjerstad | Grimstad | Iveland | Lillesand | Risør | Tvedestrand | Valle | Vegårshei

Aust-Agder | Noorse Provincies

Setesdal

Het Setesdal is de benaming die wordt gebruikt voor het noordelijke deel van het fylke Aust-Agder. Oorspronkelijk werd de naam alleen gebruikt voor de gemeenten Bykle en Valle, tegenwoordig worden ook Bygland, Iveland en Evje og Hornnes tot het Setesdal gerekend. De streek dankt zijn naam aan het dal van de rivier de Otra.

Categorie: Aust-Agder