Quetzalcoatliet

Het mineraal quetzalcoatliet is een zink-koper-telluride met de chemische formule Zn8Cu4(TeO3)3(OH)18.

Het blauw tot blauwgroene quetzalcoatliet heeft een duidelijke splijting volgens kristalvlak [1010]. De gemiddelde dichtheid is 6,05 en de hardheid is 3. Het kristalstelsel is hexagonaal en het mineraal is noch radioactief, noch magnetisch.

Het mineraal quetzalcoatliet is genoemd naar de Tolteekse god Quetzalcoatl, vanwege de zeegroene kleur van het mineraal.

Quetzalcoatliet is een secundair mineraal in geoxideerde telluurhoudende gesteenten. De typelocatie is de Ambollita mijn in de Sierra La Huerta, Moctezuma, Sonora, Mexico.

Categorieën: Mineraal | Telluride | Verbinding van zink | Verbinding van koper

Telluride

Telluride is een stadje in de bergen van Zuidwest-Colorado in de Verenigde Staten.

De plaats dankt zijn naam aan de goudzoekers van de 19e eeuw. Zij troffen daar namelijk goud aan in de vorm van een zwart erts dat het telluride van goud bleek te zijn. Telluride is ook bekend vanwege de natuur en de ski-gebieden. Het is een favoriete stek voor toeristen, vooral in de wintertijd.

Categorie: Plaats in Colorado

Magnetisme

Al in de Oudheid ontdekte men dat magnetietkristallen elkaar afhankelijk van de oriëntatie aantrekken of afstoten. Dit natuurkundige verschijnsel wordt magnetisme genoemd. Magnetiet is, evenals magnesium genoemd naar Magnesia, een gebied in Thessalië in het oude Griekenland.

Verantwoordelijk voor het magnetisme van magnetiet is het aanwezige ijzer. Veel ijzerlegeringen vertonen magnetisme. Naast ijzer vertonen ook nikkel en kobalt magnetische eigenschappen.

Voorwerpen die dit verschijnsel sterk vertonen noemt men magneten. Er zijn natuurlijke en kunstmatige magneten (bijvoorbeeld Alnico,Fernico, ferrieten). Alle magneten hebben twee polen die noordpool en zuidpool worden genoemd. De noordpool van een magneet stoot de noordpool van een andere magneet af, en trekt de zuidpool van een andere magneet aan. Twee zuidpolen stoten elkaar ook af. Omdat ook de aarde een magneetveld heeft, met z'n zuidpool vlak bij de noordpool en z'n noordpool vlakbij de zuidpool, zal een vrij ronddraaiende magneet altijd de noord-zuidrichting aannemen. De benamingen van de polen van een magneet zijn hiervan afgeleid. Overigens wordt gemakshalve, maar wel enigszins verwarrend, de zuidpool van de "aardemagneet" de magnetische noordpool genoemd en de noordpool van de "aardemagneet" de magnetische zuidpool.

Een verwant verschijnsel is elektromagnetisme, magnetisme dat ontstaat door een elektrische stroom.

Bij nadere beschouwing blijkt het magnetisme in van nature magnetische of magnetiseerbare materialen, net als elektromagnetisme, ook veroorzaakt te worden door bewegende elektrische lading. James Maxwell heeft, voortbouwend op onderzoek van o.a. Michael Faraday al in de negentiende eeuw een zeer elegante wiskundige formulering gegeven van elektriciteit en magnetisme die door Heaviside werd bijgeschaafd tot slechts vier differentiaalvergelijkingen, de vergelijkingen van Maxwell waarmee alle macroscopische elektrische en magnetische verschijnselen zijn te beschrijven.

Tolteken

De Tolteken (Nahuatl: Toltecah) waren een volk en een beschaving dat van de tiende tot de twaalfde eeuw een groot deel van Centraal-Mexico domineerde.

Het Tolteekse volk ontstond vermoedelijk door een samensmelting van nomadische Chichimeken uit het noorden met sedentaire Nonoalken uit het Dal van Mexico. Mogelijk waren ze een van de volken die de val van Teotihuacan veroorzaakten. De Tolteken waren een van de invloedrijkste volkeren van pre-Columbiaans Amerika, Tolteekse invloeden zijn aangetroffen van New Mexico tot Costa Rica.

Volgens de legenden werd de Tolteekse dynastie gesticht door Ce Tecpatl Mixcoatl, die zijn volk vanuit het noorden naar het dal van Mexico leidde en de stad Culhuacan stichtte, doch later werd vermoord. Hij werd gewroken door zijn zoon Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl, die hem opvolgde en de hoofdstad Tollan stichtte. Quetzalcoatl werd een van de populairste helden van het oude Meso-Amerika, en werd door de Azteken als god vereerd, evenals Mixcoatl. Volgens de legendes (mythen en waarheid lopen hier door elkaar heen) zorgde de God Tezcatlipoca ervoor dat Quetzalcoatl dronken werd en zich aan zijn zuster vergreep. Uit schaamte zou Quetzalcoatl naar het oosten zijn gevlucht. Hier zou hij ofwel verbrand zijn en tot ster/god zijn verworden, ofwel vertrok hij op een van slangen gemaakt vlot naar het oosten. Dat deze laatste versie dichter bij de waarheid staat, wordt duidelijk door Tolteekse invloeden in de Mayastad Chichén Itzá. Bovendien is de Maya-Tolteekse dynastie volgens Mayakronieken gesticht door ene Kukulcan, wat hezelfde betekent als Quetzalcoatl, namelijk 'gevederde slang'.

De hoofdstad van de Tolteken was Tollan, wat volgens de Azteken een bijzonder ontzagwekkende stad moest zijn geweest. Lange tijd beschouwden archeologen Teotihuacan als Tollan sinds de jaren '30 wordt Tula, in de huidige staat Hidalgo, als meest waarschijnlijke locatie aangewezen. Sommige historici betwisten dit, omdat ze Tula te schamel vinden in vergelijking met de verhalen die de Azteken over Tollan vertelden. De meeste historici houden het er echter op dat Tula wel Tollan is, en dat de verhalen over Tollan simpelweg zijn opgeklopt door de Azteken.

In de twaalfde eeuw werd Tollan verlaten. Men vermoedt dat Tollan geplunderd is door de Chichimeken, en wel in 1168. De laatste Tolteekse heerser, Huemac, stierf volgens de kronieken zes jaar later.

Quetzalcoatl

Quetzalcoatl (of Quetzalquatl) is één van de vele godheden die de Azteken vereerden. De naam betekent "gevederde slang". Deze stond voor het goede in de mens en was een van de weinige belangrijke goden aan wie geen mensen werden geofferd. Coatl betekende tegelijk tweeling en slang, een schepsel dat de Azteken met de vrouwelijke psyche associeerden. Quetzalcoatl zou dan ook een aanvankelijk androgyn wezen zijn geweest.

Het gevederde serpent zou de veren van de mannelijke quetzal dragen; een inheems vogeltje met lange groene staartveren. Dit fabeldier was ook bij de Maya bekend en werd ook wel Kukulkan genoemd en de Zapoteken vereerden hem als Gukumatz. De Maya offerden echter wel mensen aan de god zoals kan worden gezien in de ruïnes van Chichén Itzá en Tulum.

Quetzalcoatls vader Mixcoatl was gedood door Tezcatlipoca. Quetzalcoatl wilde zijn vader wreken en Quetzalcoatl en Tezcatlipoca werden aartsrivalen. Uiteindelijk dolf Quetzalcoatl het onderspit en hij werd uit het godenrijk verbannen. Waarschijnlijk heeft dit verhaal een historische kern. Quetzalcoatl zou de vergoddelijking kunnen zijn van de Tolteekse heerser Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl, terwijl Tezcatlipoca voor de geestelijkheid stond. Mexicanisten vermoeden dat het conflict tussen Quetzalcoatl en Tezcatlipoca dus een strijd tussen kerk en staat avant la lettre was. Opvallend is dus dat Topiltzin, een seculiere leider, tot god is geworden. Men kan dus Quetzalcoatl wel zien als een seculiere god, dit was waarschijnlijk ook de reden dat er geen mensen aan hem werden geofferd.

De slangencultus is zeer oud in Midden Amerika. Er zijn voorstellingen van slangen met vogeleigenschappen zo oud als het Olmeeks preklassiek tijdperk (1150-500 v. Chr.). De slang vertegenwoordigt de aarde en de vegetatie. Het heiligdom Teotihuacan (gebouwd in 150 v. Chr.) was aan Tlaloc gewijd, de watergodheid. Maar terzelfdertijd was Quetzalcoatl, als slang, de vertegenwoordister van de vruchtbaarheid van de aarde, en was zij ondergeschikt aan Tlaloc. Naarmate de cultus evolueerde werd Quetzalcoatl onafhankelijk.

De Azteken waren ervan overtuigd dat Quetzalcoatl ooit zou terugkeren en dat dit het einde van hun beschaving zou betekenen. De Azteken stelden Quetzalcoatl soms voor als een blanke god met een baard (dergelijk mensenras kenden zij toen nog niet). De laatste leider van de Azteken, Moctezuma II, voorspelde een spoedige terugkeer van Quetzalcoatl en dus een spoedig einde van hun beschaving. In 1519 landde de Spaanse veroveraar Hernán Cortés met zijn troepen op de oostkust van Mexico. Montezuma zag in hem de god Quetzalcoatl. De op goud beluste Spanjaarden zorgden in 1521 voor het einde van de Azteekse beschaving en deden de profetie uitkomen. In hoeverre het waar is dat de Azteken geloofden dat Cortés Quetzalcoatl was is niet duidelijk, de eerste versies van dat verhaal dateren van enige tijd na de verovering.

Oxidatie

Oxidatie is een scheikundig proces waarbij een reductor wordt geoxideerd tot een oxidator. Meer in algemene zin houdt dit in dat tijdens oxidatie een stof reageert met zuurstof, voorbeelden zijn roesten en verbrandingsreacties. Het proces ontleent zijn naam aan het woord oxygenium voor zuurstof.

Bij oxidatie hoeft niet per se zuurstof te reageren. Een betere omschrijving is dat tijdens oxidatie de reductor elektronen afstaat aan de oxidator en komt daarbij in een hogere oxidatietoestand. Een voorbeeld is hieronder weergegeven in een halfreactie met de oxidatie van ijzer(II)-ion.

Fe2+ is hier de reductor die het elektron afstaat aan en daarbij geoxideerd wordt tot Fe3+.

Roesten is een oxidatie en daarmee wordt uitsluitend de reactie van ijzer met zuurstof bedoeld. Alle andere oxidaties van metalen wordt corrosie genoemd.

Een ander voorbeeld van oxidatie is het verbranden van een koolwaterstof tot water, koolstofdioxide, gedeeltelijk geoxideerde producten en energie in de vorm van hitte.

Telluur

Telluur of tellurium is een scheikundig element met symbool Te en atoomnummer 52. Het is een zilvergrijs metalloïde.

Tellurium is in 1782 ontdekt door de Roemeense wetenschapper Franz Joseph Muller von Reichstein. 16 jaar later werd het in 1798 door Martin Heinrich Klaproth voor het eerst geïsoleerd en kreeg het element een naam.

Vanaf de jaren '60 werd tellurium steeds vaker gebruikt in thermo-elektrische apparaten en vrij machinaal bewerkt staal.

De naam tellurium is afkomstig van het Latijnse tellus dat aarde betekent.

Tellurium wordt veelal gebruikt in legeringen met andere metalen. Het wordt aan lood toegevoegd om het metaal wat sterker en duurzamer te maken en beter bestand tegen zwavelzuur. Wanneer tellurium wordt toegevoegd aan roestvrij staal wordt het eenvoudiger bewerkbaar. Andere toepassingen zijn: