Elbaiet

Het mineraal elbaiet is een sterk van kleur wisselend boor-houdend natrium-lithium-aluminium-silicaat en het cyclosilicaat behoort tot de groep der toermalijnen.

De eigenschappen van het mineraal zijn hetzelfde als die van toermalijn. Elbaïet bevat lithium en is doorzichtig tot doorschijnend. Elbaïet kan kleurloos (variëteit achroïet), roze tot felrood (variëteit rubelliet), blauw tot groenblauw (variëteit indigoliet), groen tot donkergroen (variëteit verdeliet) of veelkleurig zijn.

Het mineraal is genoemd naar het Italiaanse eiland Elba.

Elbaïet komt vrij zeldzaam voor. Het wordt onder andere gevonden in Italië, de voormalige Sovjet-Unie (Oeralgebergte, Transbaïkalië, Kazachstan), de VS en Brazilië.

Het mineraal wordt soms bewerkt tot edelsteen (facetstenen, cabochons).

Lithium

Lithium is een scheikundig element met symbool Li en atoomnummer 3. Het is een zilverwit alkalimetaal.

Lithium werd in 1817 ontdekt door Johan Arfwedson. De naam is afgeleid van het Griekse λιθος (lithos) dat steen betekent. Arfwedson ontdekte het element tijdens het onderzoeken van mineralen die afkomstig waren van het Zweedse eiland Utö. Christian Gmelin observeerde in 1818 dat lithiumzouten in een vlam een heldere rode kleur gaven. Geen van beide heren was echter in staat lithium te isoleren. De eerste isolatie van lithium gebeurde tijdens de elektrolyse van lithiumoxide door Humphry Davy. In 1923 werd lithium voor het eerst op grote schaal geproduceerd door het Duitse bedrijf Metallgesellschaft AG, waar men lithium verkreeg door middel van elektrolyse van een mengsel van lithiumchloride en kaliumchloride.

Lithium wordt toegepast in legeringen voor warmteuitwisseling. Het heeft een grote specifieke warmte. Het Li+ ion is bijzonder klein en mobiel. Er zijn een aantal vaste stoffen met een gelaagde structuur waar het tussen de lagen kan indringen. Deze interkalaten zijn interessante materialen voor vaste stof batterijen. Bovendien heeft lithium een hoog elektrochemisch potentiaal. Het metaal wordt gebruikt in de organische synthese. De halogeniden zoals lithiumchloride en lithiumbromide zijn hygroscopisch en worden als droogmiddelen gebruikt. Het stearaat is een veelgebruikt smeermiddel bij hoge temperaturen. Lithium wordt ook toegevoegd aan speciale glassoorten, bijvoorbeeld om telescoopspiegels van te maken. Lithiumcarbonaat en lithiumcitraat worden als medicijn gebruikt bij de onderdrukking van manie en depressie, het kan ook als drug dienen. In de volksmond worden deze medicijnen slechts aangeduid met de naam van de werkzame component (het Li+ ion) "Lithium".

Lithium is het lichtste metaal. In pure vorm is het een zacht zilverachtig materiaal dat aan de lucht snel oxideert. Ook met water reageert het snel onder vrijkomen van waterstof, hoewel het het minst reactieve element van de alkalimetalen is. In de vlam geeft het een rode kleur.

Het metaal kan uit zijn zouten vrijgemaakt worden langs elektrochemische weg, via elektrolyse van bijvoorbeeld het chloride:

Cyclosilicaat

Een cyclosilicaat is een silicaat waarbij 3, 4, 6 of 8 silica tetraeders verbonden zijn. Hierdoor worden ringen gevormd van tetraeders met als algemene formules Si3O9, Si4O12, Si6O18 or Si8O20. Mineralen van dit type vormen vaak langwerpige prismatische kristallen. Voorbeelden van cyclosilicaten zijn de beryl-groep (waaronder smaragd en aquamarijn) en toermalijn.

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Cyclosilicaat

Toermalijn

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is toermalijn geen mineraal, maar een groep van mineralen, allen cyclosilicaten. De mineralen in deze groep delen een karakteristieke chemische formule:

AX3Y6(BO3)3 Si6O18(O, OH, F)4. De A kan calcium of natrium bevatten. De X kan bestaan uit aluminium, ijzer, lithium of magnesium. De Y is normaalgesproken aluminium, maar kan ook chroom of ijzer zijn. Op de positie van A kan wat kalium zitten, mangaan kan in X zitten en vanadium kan in Y gevonden worden, maar deze elementen komen niet vaak voor in de formules van de toermalijngroep.

Toermalijnen hebben bepaalde unieke eigenschappen. Ze zijn piëzo-elektrisch, wat betekent dat als een kristal verhit of samengedrukt, verschillende elektrische ladingen worden gevormd aan de beide uiteinden van het kristal. Zo ontstaat een elektrische potentiaal. Als er een externe elektrische potentiaal op het kristal wordt uitgevoerd, vibreert het. De mineralen zijn pleochroïsch, wat betekent dat het kristal donkerder van kleur is gezien langs de langste as van het kristal, dan gezien loodrecht op die as.

De vier bekendste en meest voorkomende toermalijnmineralen hebben verschillende kleuren en transparanties. Elbaiet is transparant en een waardevolle edelsteen. Schorl, dat rijk is aan ijzer, is het meest voorkomende mineraal uit de toermalijn groep en is zwart en opaak. Het wordt voornamelijk gevormd in pegmatieten, de uiterste langzaam afkoelende ganggesteenten van een magma. De twee andere toermalijnen die regelmatig voorkomen zijn draviet en uviet. Draviet is doorgaans bruin doorschijnend en kan erg groot worden. Uviet is groen doorschijnend tot opaak.

Categorieën: Mineraal | Cyclosilicaat | Verbinding van fluor | Verbinding van boor

Elba

Elba is een eiland nabij Grosseto, Italië. Het is het grootste eiland van de Toscaanse Archipel en na Sardinië en Sicilië het derde eiland van Italië. De hoofdstad is Portoferraio waar bijna de helft (12.020 inwoners) van de bevolking woont.

Het eiland meet 224 km² en telt 30.000 inwoners. De kustlijn meet 147 kilometer en de hoogste berg is de Monte Capanne (1019 m). Bestuurlijk behoort het tot de provincie Livorno en de regio Toscane. De hoofdstad van Elba is Portoferraio ('IJzerhaven'). Er zijn ook een paar baaien: Marina di Campo en Lacona.

De Franse keizer Napoleon Bonaparte verbleef van 1814 tot 1815 in ballingschap op dit eiland, nadat hij voor de eerste keer uit de macht gezet was. Hij ontsnapte van het eiland en ging met getrouwen in honderd dagen naar Waterloo.

Tegenwoordig leeft Elba vooral van de wijnbouw en het toerisme, voornamelijk uit Duitsland. In vroeger eeuwen was Elba een belangrijke ijzerleverancier: de Etrusken wonnen er al ijzer. Het eiland is bovendien vindplaats van veel edelstenen en mineralen, in het bijzonder toermalijn en pyriet.

Categorieën: Italiaans eiland | Toscane

Facet

Een facet is een platgeslepen oppervlak van een metaal of gesteente. Doorgaans wordt het woord geassocieerd met de platgeslepen vlakken van een edelsteen. Een edelsteen wordt zo geslepen, dat er een optimale breking en weerkaatsing van het licht optreedt. Omdat deze optische lichteffecten afhankelijk zijn van de brekingsindex van het betreffende materiaal, hebben verschillende soorten edelstenen eigen optimale slijphoeken.

Diamant wordt in facetten geslepen door verstellers en slijpers.

In tegenstelling tot het bovengenoemde voorbeeld van een facet, bestaan er ook situaties waarbij facetten ongewenst zijn. Tijdens het gladschuren van een metalen preparaat ten behoeve van materiaalkundig onderzoek kunnen er facetten in het preparaat ontstaan. De kans op facetten wordt groter naarmate het metaal zachter is. Het ontstaan van facetten dient voorkomen te worden, omdat er altijd een egaal vlak oppervlakte voor het uiteindelijke onderzoek gewenst is.

Het woord facet wordt vaak als beeldspraak gebruikt. De zin "de zaak heeft vele facetten" kan worden gelezen als "aan de zaak zitten vele kanten".

Categorie: Edelsteen