Vesuvianiet

Het mineraal vesuvianiet is een calcium-magnesium-aluminium-silicaat met de chemische formule Ca10Mg2Al4(Si2O7)2(SiO4)5(OH)4. Het behoort tot de sorosilicaten.

Het witte, gele, groene, blauwe of bruine vesuvianiet heeft een glasglans, een witte streepkleur en een onduidelijke splijting volgens de kristalvlakken [110], [100] en [001]. De gemiddelde dichtheid is 3,4 en de hardheid is 6,5. Het kristalstelsel is tetragonaal en het mineraal is niet radioactief.

De naam van het mineraal vesuvianiet is afgeleid van de plaats waar het voor het eerst is beschreven, de vulkaan Vesuvius in Italië.

Vesuvianiet is een veel voorkomend mineraal. Het komt voor in verscheidene contactmetamorfe gesteenten. Ook wordt het gevormd in aders in gebieden waar de Alpiene orogenese gebergtes heeft opgeheven. De typelocatie is Monte Somma, Vesuvius, Italië.

Categorieën: Mineraal | Sorosilicaat | Verbinding van calcium | Verbinding van magnesium | Verbinding van aluminium

Sorosilicaat

Een sorosilicaat is een silicaat dat is opgebouwd uit geïsoleerde dubbele silica tetraeders, die groepen van Si2O7 vormen. Die dubbele tetraeders worden verbonden door niet-silica ionen bij de zes vrije zuurstof atomen. Voorbeelden van sorosilicaten zijn vesuvianiet en epidoot.

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Sorosilicaat

Vulkaan

Een vulkaan (ook vuurspuwende berg geheten) is een geologische structuur, veelal in de vorm van een (kegelvormige) berg, waardoor magma uit de mantel het oppervlak van een planeet kan bereiken. Wanneer dit magma onder hoge druk en met hoge temperatuur de oppervlakte bereikt, wordt dat een eruptie genoemd.

Op aarde worden vulkanen vooral aangetroffen in gebieden waar continentale platen aan elkaar grenzen. Een uitzondering hierop vormen hotspots. Dit zijn gebieden waar heet materiaal uit de mantel door de korst heen naar boven komt. Ook op andere steenachtige planeten en manen binnen ons zonnestelsel komen vulkanen voor. Zo zijn op de planeten Venus en Mars en de manen Io (Jupiter) en Triton (Neptunus) vele vulkanen waargenomen. Van de laatste twee wordt vermoed dat ze vloeibare stikstof of methaan uitstoten; het vulkanisme waarbij dit optreedt wordt cryovulkanisme genoemd. De wetenschap waarbij vulkanen en aan vulkanisme gerelateerde verschijnselen worden bestudeerd heet vulkanologie.

Vulkanische vlakten, en ook geisers, warmwaterbronnen en kokende modderbronnen zijn tevens belangrijke vulkanische vormen die in de buurt van vulkanen kunnen worden aangetroffen, maar omdat ze geen uitgesproken reliëf kennen zijn het geen vulkanen. Ze ontstaan doordat de aardkorst in de buurt van vulkanen dunner is dan op andere plaatsen.

Een veelgebruikte classificatie voor vulkanen is gebaseerd op de samenstelling van het gesteente dat gevormd wordt.

Bij een andere classificatiemethode wordt naar de vorm van de vulkaan gekeken.

Vesuvius

De Vesuvius is een vulkaan gelegen in het zuidoosten van Italië dichtbij de kust, meer bepaald bij de baai van Napels. De naam "Vesuvius" is afkomstig van het Oskisch "fesf", wat rook betekent. De vulkaan maakt deel uit van de Campaniavlakte, heeft een doorsnede van 50 km en is 1200 meter hoog.

De Vesuvius is een stratovulkaan, Strato is afgeleid van stratum, latijn voor laag. Een stratovulkaan bestaat uit een afwisseling van lagen van as en lava, die in de twee stadia van een uitbarsting van dit type vulkaan worden gevormd.

De bekendste eruptie van de Vesuvius was die van 24 en 25 augustus van het jaar 79 na Chr. Dit was de gewelddadigste uitbarsting die tot nu toe plaats vond. De top van de vulkaan explodeerde en de Romeinse steden Pompeii, Herculaneum en Stabiae werden volledig bedolven onder de assen. Maar liefst 2000 mensen werden gedood. Uit recent wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat mensen levend werden gekookt, "gezandstraald" door de gloeiend hete aswolk en vervolgens levend ontvleesd. De hersenpan explodeerde doordat de temperatuur van het superhete gas tussen de 500 en 550 graden Celsius bedroeg. Het verloop van deze ramp is vooral bekend door de geschriften van Plinius de Jongere, in zijn brief naar de geschiedschrijver Tacitus (Epistulae boek VI brief 16).

In de loop van de geschiedenis heeft de Vesuvius nog verscheidene keren haar macht getoond en nog vele mensen gedood en steden vernield: in 1631 (deze was bijna even zwaar als de uitbarsting van 79), 1794, 1906, 1913, 1926, 1929 en voor het laatst in 1944.

In de strips van Donald Duck woont Zwarte Magica op de Vesuvius. Ze wil het geluksdubbeltje van Oom Dagobert stelen en het omsmelten in de as van Vesuvius, waarmee ze de gave van Koning Midas (alles wat hij aanraakte veranderde in goud) hoopt te erven.

Metamorf gesteente

Metamorf gesteente is gekristalliseerd of gemetamorfoseerd op grote diepte onder het aardoppervlak, of door hoge temperatuur. De stollings- en metamorfe gesteenten worden gevormd door middel van endogene processen, de sedimentgesteenten door exogene processen.

De hoofdindeling van gesteenten is stollingsgesteenten, afzettingsgesteenten en metamorfe gesteenten.

Categorie: Geologie

Alpiene orogenese

De Alpiene orogenese was een periode van gebergtevorming of orogenese gedurende het Kenozoïcum. De orogenese vond plaats doordat de continenten Afrika en India samen met een aantal microcontinenten naar het noorden bewogen en daarbij in collisie kwamen met Eurazië, waardoor de Tethys Oceaan sloot. Een hele serie gebergtes ontstond: in Europa de Pyreneeën, de Alpen, de Karpaten en de Dinarische Alpen, in Anatolië de Taurus en Kaukasus en in Zuid-Azië de Zagros, Hindoekoesj, Karakoram en Himalaya. Deze gebergten samen worden wel de Alpiene gordel genoemd.

De naam komt van de Alpen.

De Alpiene orogenese begon in het westen al in het Midden-Krijt, maar de belangrijkste fases lagen in het Tertiair. Omdat de Afrikaanse en Europese platen niet continu naar elkaar toe bewogen en bovendien sprake is van een aantal microplaten, heeft de gebergtevorming een erg complexe geschiedenis. Toch is in de Alpen een duidelijke asymetrische structuur te zien, die mag worden verwacht bij een gebergte dat ontstaan is uit continentale collisie.

In het oosten begon de gebergtevorming pas rond 10 Ma, toen India met Azië botste. De snelheid van de platen is hier het grootst, waardoor de gebergtevorming extremer is.

Categorieën: Tektoniek | Orogenese