Rubiklien

Het mineraal rubiklien is een rubidium-kalium-aluminium-tectosilicaat met de chemische formule (Rb,K)AlSi3O8. Het behoort tot de veldspaten.

Het doorzichtige kleurloze rubiklien heeft een witte streepkleur en een glasglans. Het kristalstelsel is triklien en de radioactiviteit van rubiklien is mild. De gamma ray waarde volgens het American Petroleum Institute is 8449,30.

De naam van het mineraal rubiklien is afgeleid van de samenstelling; rubidium en de gelijkenis met microklien.

Rubiklien is een zeer zeldzame veldspaat die gevonden is in een ader in een zeldzame elementen bevattende granitische pegmatiet, waar rubidium zich aan microklien gebonden had. De typelocatie is in San Piero op het Italiaanse eiland Elba.

Categorieën: Mineraal | Tectosilicaat | Verbinding van rubidium | Verbinding van kalium | Verbinding van aluminium

Rubidium

Rubidium is een scheikundig element met symbool Rb en atoomnummer 37. Het is een zilverwit alkalimetaal.

Rubidium is in 1861 ontdekt door de Duitse wetenschappers Robert Bunsen and Gustav Kirchhoff tijdens het bestuderen van met mineraal lepidoliet onder een microscoop. Vóór ongeveer 1920 werd het element voornamelijk gebruikt voor onderzoek, later kwamen er ook industriële toepassingen.

De naam rubidium is afkomstig van het Latijnse rubidus, dat diepste rood betekent. Hierbij wordt vermoedelijk gerefereerd naar de diep rode kleur die rubidium geeft in een vlam.

Rubidium is erg elektropositief en kan dus makkelijk geïoniseerd worden. Dit is vrijwel de enige eigenschap waarom dit element op industrieel niveau wordt toegepast. Hoewel cesium en xenon er geschikter voor zijn, kan rubidium ook worden toegepast in de ionenmotor. Andere toepassingen zijn:

Als gevolg van het magnetohydrodynamisch principe kan rubidium worden toegepast als thermo-elektrische stroombron.

Tectosilicaat

Een tectosilicaat is een silicaat met de silicium-zuurstof tetraeders gerangschikt in een driedimensionaal patroon. Voorbeelden van tectosilicaten zijn de veldspaten, veldspaatvervangers en de zeolieten.

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Tectosilicaat

Veldspaat

Veldspaat is de naam voor een groep van gesteentevormende mineralen die naar schatting 60% van de aardkorst vormen. Het zijn aluminium-tectosilicaten; silicaten waarbij de silica tetraeders in een driedimensionaal patroon gerangschikt zijn.

Er zijn drie typen veldspaat:

Ook de isomorfe mengsels van deze drie verbindingen behoren tot de veldspaat groep. Gewoonlijk worden de veldspaten onderverdeeld in de:

De twee reeksen vormen zogenaamde vaste oplossingen. Bij de plagioklazen hebben de intermediaire veldspaten een naam afhankelijk van de samenstelling.

De kristallografie van de veldspaten varieert sterk met de samenstelling en is vrij complex. De symmetrie varieert van monoklien tot triklien. Algemeen komen meerdere systemen van splijting voor, ook bestaan er hoge en lage temperatuursvormen.

Triklien

Veel vaste stoffen hebben een kristallijne structuur. Dat wil zeggen dat zij bestaan uit een regelmatige opstapeling van een structuureenheid (moleculen, ionen, atomen) die als bouwsteen van de regelmatige stapeling gezien kan worden. De structuureenheden vormen een driedimensionaal rooster. In de kristallografie worden de gestapelde structuureenheden eenheidscellen genoemd.

De regelmatige stapeling wordt translatiesymmetrie genoemd. Naast de translatiesymmetrie bestaat er ook nog interne symmetrie binnen de eenheden. Het geheel van alle symmetrie heet kristalstructuursymmetrie (zie hierna).

De symmetrie heeft onder meer als gevolg dat de gehele structuur van het kristal kan worden beschreven als de inhoud van één eenheidscel of zelfs een gedeelte daarvan, soms aangevuld met een beschrijving van de (zeer kleine) verschillen tussen eenheidscellen.

Een van de technieken die kan worden gebruikt om kristalstructuren te bepalen is de Röntgendiffractie. Dit is tot nog toe (2003) de nauwkeurigste techniek om de structuur van moleculen te onderzoeken. Kristalstructuren van meer dan 250.000 organische verbindingen zijn reeds bepaald en opgeslagen in de Cambridge Structural Database.

Naast kristallijne vaste stoffen bestaan er glasstructuren en amorfe structuren.

Gamma ray (straling)

De gamma ray waarde is een maat voor de natuurlijke radioactiviteit van een gesteente of mineraal. De technische standaards die gelden voor gamma ray metingen, zijn opgesteld door het American Petroleum Institute en de officieuze "eenheid" van deze metingen is dan ook API. Hoewel de naam voor deze waarde gamma ray is, is het niet zuiver gammastraling die door de radioactieve mineralen wordt uitgezonden, dit kunnen ook andere deeltjes omvatten.

Binnen de olie-industrie wordt de gamma ray waarde van gesteente gebruikt om het type gesteente grofweg te bepalen. Door middel van gevoelige metingen in het boorgat (logging) wordt informatie verkregen over de natuurlijke radioactiviteit. Schalie bevat vaak zwak radioactieve mineralen, naast kleimineralen zijn dat voornamelijk biotiet of andere mica's. Ook zandsteen kan radioactieve sporenelementen bevatten, meestal in zogenaamde "vuile zandstenen" (met veel niet-siliciklastisch materiaal). Het kalium-zout sylviet veroorzaakt relatief hoge gamma ray waardes en is daarmee een indicator tegenover het niet radioactieve haliet.

Categorieën: Straling | Olie-industrie

Microklien

Het mineraal microklien is een kalium-aluminium-tectosilicaat met de chemische formule KAlSi3O8. Het behoort tot de veldspaten.

Het grijs tot grijsgele, groen tot blauwgroene of gelige microklien heeft een glasglans, een witte streepkleur, een perfecte splijting volgens kristalvlak [001] en een goede volgens [010]. De gemiddelde dichtheid is 2,56 en de hardheid is 6. Het kristalstelsel is triklien en de radioactiviteit van het mineraal is nauwelijks meetbaar. De gamma ray waarde volgens het American Petroleum Institute van microklien is 200,97.

De naam van het mineraal microklien is afgeleid van de Griekse woorden micros en klinein ("klein" en "buigen").

Microklien is een veel voorkomende veldspaat in metamorfe, hydrothermale en granitische stollingsgesteenten. Het maakt onderdeel uit van de kaliveldspaat-reeks (albiet-orthoklaas).

Categorieën: Mineraal | Tectosilicaat | Verbinding van kalium | Verbinding van aluminium

Graniet

Graniet is een zuur (of felsisch) stollingsgesteente dat voornamelijk bestaat uit drie mineralen; kwarts, veldspaten (kaliveldspaat en plagioklaas) en mica's (muscoviet en/of biotiet). Ook amfibool komt in graniet voor.

De onderlinge verhouding van de mineralen verschilt, maar doorgaans is kwarts de dominante component (ongeveer 50%). Het kwarts is meestal (melk-)wit, het veldspaat kan gekleurd zijn (crème, roze) en de glimmers zijn meestal bruin of lichtgrijs van kleur.

Graniet is een stollingsgesteente en dat wil zeggen dat het is gevormd bij het ondergronds stollen van magma. (Dit in tegenstelling tot een uitvloeiïngsgesteente zoals basalt dat dichtbij of aan het aardoppervlak gestold is.) Doordat graniet op diepte gestold is, hebben de mineralen bij langzame afkoeling de tijd gehad om kristallen te vormen. Een gesteente dat nog langzamer stolt, meestal in de "armen" van een magmakamer, wordt pegmatiet genoemd. Als graniet wordt blootgesteld aan zeer hoge drukken en temperaturen, verandert het in gneis, een metamorf gesteente.

Het woord komt van het Latijnse woord granus, dat korrel betekent. Het verklaart het vaak korrelige uiterlijk van graniet. Strikt genomen klopt dit niet, omdat een stollingsgesteente niet bestaat uit korrels (wat typisch is voor een sedimentair gesteente). Grofkristallijn zou een betere benaming zijn.

Graniet komt voor in sommige delen van België, al is daar het meeste graniet commercieel al gewonnen. Sommige zwerfstenen in Noord-Nederland bestaan uit graniet, meestal uit Noorwegen of Zweden. (De meeste zwerfstenen zijn in ieder geval granietachtige stollingsgesteenten).

Pegmatiet

Pegmatiet is een ganggesteente, vaak ontstaan uit felsisch (zuur, hoog SiO2 gehalte) vulkanisme, dat zeer grote kristallen (tot 10 meter doorsnede) kan bevatten.

Kenmerkend voor een pegmatiet is het voorkomen van zeldzame mineralen als aquamarijn, toermalijn, topaas, fluoriet, apatiet en wolfraam. Vooral mineralen die lithium bevatten, ontstaan in pegmatieten omdat een pegmatiet de laatst kristalliserende elementen opneemt.

Pegmatiet is genoemd naar het Latijnse woord pegma, dat "schavot" of "boekenkast" betekent.

Overal waar magma stolt onder het aardoppervlak, ontstaat stollingsgesteente. In gebieden waar een deel van het magma nog vloeibaar blijft, zijn er kristallen die "drijven" en aangroeien in de smelt die langzaam en als laatste uitkristalliseert. Als pegmatieten ontsloten raken aan het oppervlak, zijn er vaak erg mooie en grote kristallen te vinden. Dit is het geval in Brazilië, maar ook op kleinere schaal op Cap de Creus, Catalonië, Spanje.

Omdat pegmatieten zeldzame aardelementen als lithium, beryllium en tantalium bevat, is het voor de industrie een interessant gesteente om te mijnen. Ook edelstenen worden in pegmatieten gevonden.

Elba

Elba is een eiland nabij Grosseto, Italië. Het is het grootste eiland van de Toscaanse Archipel en na Sardinië en Sicilië het derde eiland van Italië. De hoofdstad is Portoferraio waar bijna de helft (12.020 inwoners) van de bevolking woont.

Het eiland meet 224 km² en telt 30.000 inwoners. De kustlijn meet 147 kilometer en de hoogste berg is de Monte Capanne (1019 m). Bestuurlijk behoort het tot de provincie Livorno en de regio Toscane. De hoofdstad van Elba is Portoferraio ('IJzerhaven'). Er zijn ook een paar baaien: Marina di Campo en Lacona.

De Franse keizer Napoleon Bonaparte verbleef van 1814 tot 1815 in ballingschap op dit eiland, nadat hij voor de eerste keer uit de macht gezet was. Hij ontsnapte van het eiland en ging met getrouwen in honderd dagen naar Waterloo.

Tegenwoordig leeft Elba vooral van de wijnbouw en het toerisme, voornamelijk uit Duitsland. In vroeger eeuwen was Elba een belangrijke ijzerleverancier: de Etrusken wonnen er al ijzer. Het eiland is bovendien vindplaats van veel edelstenen en mineralen, in het bijzonder toermalijn en pyriet.

Categorieën: Italiaans eiland | Toscane

Rubiklien

Het mineraal rubiklien is een rubidium-kalium-aluminium-tectosilicaat met de chemische formule (Rb,K)AlSi3O8. Het behoort tot de veldspaten.

Het doorzichtige kleurloze rubiklien heeft een witte streepkleur en een glasglans. Het kristalstelsel is triklien en de radioactiviteit van rubiklien is mild. De gamma ray waarde volgens het American Petroleum Institute is 8449,30.

De naam van het mineraal rubiklien is afgeleid van de samenstelling; rubidium en de gelijkenis met microklien.

Rubiklien is een zeer zeldzame veldspaat die gevonden is in een ader in een zeldzame elementen bevattende granitische pegmatiet, waar rubidium zich aan microklien gebonden had. De typelocatie is in San Piero op het Italiaanse eiland Elba.

Categorieën: Mineraal | Tectosilicaat | Verbinding van rubidium | Verbinding van kalium | Verbinding van aluminium