Chkaloviet

Het mineraal chkaloviet is een natrium-beryllium-silicaat met de chemische formule Na2BeSi2O6. Het behoort tot de inosilicaten.

Het kleurloze of witte chkaloviet heeft een glas- tot vetglans en een witte streepkleur. Het kristalstelsel is orthorhombisch en de splijting is onduidelijk volgens de kristalvlakken [0kl]. De gemiddelde dichtheid is 2,662 en de hardheid is 6. Chkaloviet is niet radioactief.

Het mineraal chkaloviet is genoemd naar de Rus Valerii Pavlovich Chkalov (1904), de eerste persoon die, in 1938, een non-stop vlucht van Moskou over de Noordpool naar de Verenigde Staten maakte.

Chkaloviet wordt, zoals de meeste berylliumhoudende mineralen, voornamelijk gevormd in pegmatieten. De typelocatie is Mt. Punkaruaiv in het Lovozero massief en het Khibiny massief op het schiereiland Kola Rusland. Het wordt ook gevonden in Ilimaussaq, Tasseq, Groenland.

Categorieën: Mineraal | Inosilicaat | Verbinding van natrium | Verbinding van beryllium

Beryllium

Beryllium is een scheikundig element met symbool Be en atoomnummer 4. Het is een donkergrijs aardalkalimetaal.

Als eerste herkende Nicolas-Louis Vauquelin het in 1798 in oxidische vorm. In 1828 slaagden zowel Wöhler als Bussy er in het metaal door reductie met kalium te bereiden. Naar verluidt heeft een oplossing van beryllium een zoetige smaak, maar de vroege chemici die dit gemeld hebben deden dat stervend: berylliumverbindingen zijn namelijk zeer giftig.

Het is een goed materiaal om röntgenvensters van te maken omdat deze straling gezien de lage massadichtheid van beryllium niet sterk wordt geabsorbeerd en het metaal aan de andere kant sterk genoeg is om een vacuümsysteem te kunnen afsluiten.

Wanneer het blootgesteld wordt aan α-straling, heeft het de eigenschap neutronen vrij te geven. Het wordt dus wel als een zwakke neutronenbron gebruikt.

Vooral in legeringen met koper wordt het element veel toegepast omdat deze materialen goede eigenschappen vertonen. Ze zijn goede geleiders van zowel elektriciteit als warmte, ze zijn licht, sterk, stijf en hard en weerstaan corrosie en vermoeiing. Ze worden toegepast in puntlaselektroden, veren en elektrische contacten. Ze worden veel in de luchtvaart-, ruimte- en defensie-industrie toegepast.

Silicaat

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Silicaat

Inosilicaat

Een inosilicaat is een silicaat waarbij de silica-tetraeders enkele of dubbele ketens vormen. De enkele ketens hebben de algemene formule Si2O7 en de dubbele ketens de algemene formule Si8O22.

Voorbeelden van inosilicaten met enkele ketens zijn de pyroxenen en met dubbele ketens de amfibolen.

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Inosilicaat

Orthorhombisch

Veel vaste stoffen hebben een kristallijne structuur. Dat wil zeggen dat zij bestaan uit een regelmatige opstapeling van een structuureenheid (moleculen, ionen, atomen) die als bouwsteen van de regelmatige stapeling gezien kan worden. De structuureenheden vormen een driedimensionaal rooster. In de kristallografie worden de gestapelde structuureenheden eenheidscellen genoemd.

De regelmatige stapeling wordt translatiesymmetrie genoemd. Naast de translatiesymmetrie bestaat er ook nog interne symmetrie binnen de eenheden. Het geheel van alle symmetrie heet kristalstructuursymmetrie (zie hierna).

De symmetrie heeft onder meer als gevolg dat de gehele structuur van het kristal kan worden beschreven als de inhoud van één eenheidscel of zelfs een gedeelte daarvan, soms aangevuld met een beschrijving van de (zeer kleine) verschillen tussen eenheidscellen.

Een van de technieken die kan worden gebruikt om kristalstructuren te bepalen is de Röntgendiffractie. Dit is tot nog toe (2003) de nauwkeurigste techniek om de structuur van moleculen te onderzoeken. Kristalstructuren van meer dan 250.000 organische verbindingen zijn reeds bepaald en opgeslagen in de Cambridge Structural Database.

Naast kristallijne vaste stoffen bestaan er glasstructuren en amorfe structuren.

Radioactiviteit

Radioactiviteit, ook wel activiteit genoemd, is een natuurkundig fenomeen: bepaalde isotopen zijn instabiel en veranderen (desintegreren) spontaan in een andere atoomsoort. Dit noemt men radioactief verval.

Bij dit proces zenden ze straling uit. Na de desintegratie is de atoomkern veranderd van samenstelling, met name in de aantallen protonen en neutronen. Zo ontstaat een atoom van een andere atoomsoort, hetzij een andere isotoop van hetzelfde element, hetzij een ander element.

In sommige situaties is het desintegratieproduct, ook wel het dochternuclide genoemd, zelf ook weer instabiel. Het proces gaat door totdat de ontstane atoomkern in een stabiele vorm is geraakt. Men spreekt dan van een vervalketen.

Aan de ontdekking van en het onderzoek van radioactiviteit hebben veel mensen hun naam verbonden. Enkele van de voornaamste zijn:

Radioactiviteit wordt uitgedrukt in becquerel (Bq). Als er van een stof 1 atoom per seconde vervalt (desintegreert) is die stof een radioactieve bron (stralingsbron) met een sterkte van 1 becquerel.

Moskou

Moskou (Russisch: Москва, Moskva; uitspraak: Maskva) is de hoofdstad en met afstand de grootste stad van Rusland, voorheen van de Sovjet-Unie. De inwoners worden Moskovieten genoemd.

Moskou ligt aan de rivier de Moskva en had op 1 januari 2005 10.381.288 inwoners.

De naam 'Moskou' is afkomstig van eeuwenoude benamingen voor het volk in het huidige Rusland. De Assyriërs noemden hen de 'Tabal' en de 'Musku', terwijl Herodotus schreef over 'Tiberanoi' en 'Moschoi'. Ook de Bijbel spreekt over deze volken als 'Mesech' en 'Tubal'. Tiglath-Pileser I (1100 v. Chr.) sprak over het volk de Muska-a-ia. De stad Moskou heeft dus een zeer historische naam gekregen.

Moskou wordt voor het eerst als stad genoemd in 1147. Op dat moment is het nog slechts een klein stadje in een afgelegen provincie. In 1156 bouwde prins Joeri Dolgoroeki een houten muur en een gracht rond de stad. Deze hadden echter niet het gewenste resultaat, want in 1177 werd de stad tot de grond toe afgebrand en haar bevolking uitgemoord. In 1237-38 werd de stad door de Mongolen veroverd, en opnieuw werd de stad afgebrand en de bevolking uitgemoord. De popes, Russische priesters, werden levend opgehangen aan een boom en in brand gestoken. De stad herstelde zich echter en werd de hoofdstad van het onafhankelijke vorstendom. Rond 1300 werd het geregeerd door prins Daniel, een zoon van Alexander Nevski. Vanwege haar strategische positie nabij de bovenloop van de Wolga groeit de stad langzaam maar gestaag. Ook haar stabiliteit en rijkdom trekt vluchtelingen van elders in Rusland.

Langzaam breidt de stad zich uit en onder Ivan I verslaat Moskou Tver in de strijd om de troon van Vladimir. Van de Khan krijgt het de belangrijke concessie dat het vorstendom niet wordt verdeeld onder zijn zonen, maar als een geheel op zijn oudste zoon overgaat. De Khan van de Gouden Horde probeert aanvankelijk de macht van Moskou in te perken, maar als de macht van Litouwen groeit, ziet hij in Moskou een belangrijke bondgenoot. Onder Ivan III bevrijdt Moskou zich van de Mongoolse overheersing en groeit het uit tot hoofdstad van geheel Rusland (tot de 17e eeuw Moskovië genoemd). Moskou blijft de hoofdstad van Rusland tot 1712. In dat jaar roept tsaar Peter de Grote Sint-Petersburg, dat hij in 1703 liet stichten, uit tot nieuwe hoofdstad.

Noordpool

De geografische noordpool van een planeet is het noordelijke snijpunt van de omwentelingsas met het oppervlak. Voor de Aarde is dit punt gelegen in de Noordelijke IJszee.

Als eerste persoon die de geografische noordpool bereikte geldt in het algemeen Robert E. Peary, Matthew Henson en vier Inuit genaamd Ootah, Seegloo, Egingway, and Ooqueah (op 6 April 1909). Die aanspraak is echter omstreden, zie eerste mens op de Noordpool voor een overzicht.

De Aarde beschikt over een magnetisch veld en er is sprake van een magnetische noordpool die op de geografische zuidpool ligt. In de loop van de geschiedenis is de ligging van het aardmagnetisch veld regelmatig verschoven van de geografische noordpool naar de geografische zuidpool en vice versa. De hoek tussen een kompasnaald (die naar de magnetische zuidpool wijst) en de plaatselijke meridiaan heet declinatie. In de scheepvaart wordt in plaats van het woord declinatie de term variatie gebruikt.

De magnetische noordpool is niet identiek aan de geografische noordpool.

De Noordelijke Pool van ontoegankelijkheid is gedefinieerd als het punt in het Arctische gebied dat het verste ligt van enige kustlijn. Dit punt ligt op 84°03′N 174°51′W. Soortgelijke polen zijn aanwezig in de Pacific en de Indische Oceaan.

Pegmatiet

Pegmatiet is een ganggesteente, vaak ontstaan uit felsisch (zuur, hoog SiO2 gehalte) vulkanisme, dat zeer grote kristallen (tot 10 meter doorsnede) kan bevatten.

Kenmerkend voor een pegmatiet is het voorkomen van zeldzame mineralen als aquamarijn, toermalijn, topaas, fluoriet, apatiet en wolfraam. Vooral mineralen die lithium bevatten, ontstaan in pegmatieten omdat een pegmatiet de laatst kristalliserende elementen opneemt.

Pegmatiet is genoemd naar het Latijnse woord pegma, dat "schavot" of "boekenkast" betekent.

Overal waar magma stolt onder het aardoppervlak, ontstaat stollingsgesteente. In gebieden waar een deel van het magma nog vloeibaar blijft, zijn er kristallen die "drijven" en aangroeien in de smelt die langzaam en als laatste uitkristalliseert. Als pegmatieten ontsloten raken aan het oppervlak, zijn er vaak erg mooie en grote kristallen te vinden. Dit is het geval in Brazilië, maar ook op kleinere schaal op Cap de Creus, Catalonië, Spanje.

Omdat pegmatieten zeldzame aardelementen als lithium, beryllium en tantalium bevat, is het voor de industrie een interessant gesteente om te mijnen. Ook edelstenen worden in pegmatieten gevonden.

Schiereiland

Een schiereiland is een stuk land dat slechts aan één zijde aan een andere landmassa verbonden is. Soms is deze verbinding een landengte, er zijn ook schiereilanden waarbij de landengte bij vloed onderstroomt. Zij worden dan twee maal per etmaal een eiland.

Enkele schiereilanden:

Categorieën: Geografie naar vorm | Schiereiland

Kola (schiereiland)

Kola is een schiereiland in het uiterste noordwesten van Rusland, dat is gelegen tussen de Barentszzee in het noorden en de Witte Zee in het oosten en zuiden. De westgrens wordt gevormd door de een geologische breuklijn die de lijn Moermansk-Kandalaksja volgt. Op deze lijn ligt ook het Imandrameer, het grootste meer van de regio. Bestuurlijk behoort het geheel tot de oblast Moermansk.

Moermansk is de belangrijkse plaats op het schiereiland en was tijdens de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste aanvoerlijn voor de Russen. Tijdens de Koude Oorlog was Kola strategisch van zeer groot belang. Tegenwoordig is Kola een dumpplaats van Russisch afval van zware metalen en nucleair afval.

Kola, dat vrijwel geheel boven de Poolcirkel ligt, heeft dankzij de Golfstroom een ijsvrije noordkust en een relatief mild klimaat. Het grootste deel van het schiereiland bestaat uit toendra; in het zuiden is een strook taiga. De noordelijke kust, de Moerman-kust, bestaat uit hoge kliffen, de oostelijke Ter-kust is wat lager en de zuidelijke Kandalaksja-kust is zeer laag en moerassig.

In het zuidwesten van Kola liggen de Chibinen, een gebergte dat veel delfstoffen herbergt. De mineralen apatiet en nefelien komen nergens ter wereld in grotere hoeveelheden voor. Uit apatiet wordt fosfor gewonnen voor de kunstmestproductie en nefelien is een grondstof voor aluminium. Kirovsk en Apatity zijn de mijnbouwcentra.

Kola maakt deel uit van Lapland. De meeste van de inwoners, die grotendeels langs de kust wonen, zijn Russen. In het binnenland wonen Samische rendierhouders, sprekers van het Kildin-Samisch, wier voorouders de oorspronkelijke bewoners zijn van het gebied. Hun centrum is Lovozero. De andere Samische talen van Kola zijn vrijwel uitgestorven.