Xenotiem

Het mineraal xenotiem is een yttrium-fosfaat met de chemische formule YPO4.

Het grijze, geelbruine, groenbruine, roodbruine of bruine xenotiem heeft een vettige tot glasglans, een witte streepkleur en een perfecte splijting volgens kristalvlak [100]. De gemiddelde dichtheid is 4,75 en de hardheid is 4 tot 5. Het kristalstelsel is tetragonaal en het mineraal is niet radioactief.

De naam van het mineraal xenotiem is afgeleid van de Griekse woorden xenos en time ("vreemd" en "eer").

Xenotiem is een weinig voorkomend mineraal dat, zoals andere mineralen met zeldzame elementen, voornamelijk gevormd wordt in felsische en alkalische pegmatieten. De typelocatie is Hidra (Hitterø), Flekkefjord, Vest-Agder, Noorwegen.

Categorieën: Mineraal | Fosfaat | Verbinding van yttrium

Yttrium

Yttrium is een scheikundig element met symbool Y en atoomnummer 39. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

In 1794 is yttriumoxide (Y2O3) ontdekt in het mineraal gadoliniet door de Finse chemicus en geoloog Johann Gadolin. Later is het in 1828 voor het eerst geïsoleerd door Friedrich Wohler door yttriumcloride (YCl3) te reduceren met kalium.

Het element is vernoemd naar de Zweedse stad Ytterby. In de omgeving werden en worden lanthanidehoudende mineralen gevonden waarin ook vaak yttrium wordt aangetroffen. Andere elementen die naar deze stad zijn vernoemd zijn erbium, terbium en ytterbium.

Yttrium en europium worden in fosforverbindingen veelvuldig toegepast in kleurentelevisies voor de rode pixels. Andere toepassingen zijn:

Een andere belangrijke toepassing van yttrium is in YAG-lasers. Hierin vormen yttrium-aluminium kristallen waarbij een klein deel van de yttrium atomen is vervangen door neodymium een belangrijk onderdeel.

Fosfaat

Fosfaat (PO43-) is de vorm waarin fosfor het meest in mineralen voorkomt.

Fosfaat is samen met stikstof het belangrijkste bestanddeel van kunstmest. Wanneer er te veel van beide in het oppervlaktewater terecht komt, leidt dit tot hypoxie. Vaak zijn de effecten pas op zee, in de kustwateren, te bemerken omdat daar een geringere stroom is dan in de rivieren.

De streng van RNA en DNA bestaat uit fosfaat- ester groepen en (deoxy)ribosen.

De grootste fosfaatopslagplaatsen ter wereld liggen in de Verenigde Staten en in Nauru. Van het laatstgenoemde land wordt het fosfaat als dat van de beste kwaliteit ter wereld gezien.

In water bevordert het, samen met andere voor algengroei nodige elementen(o.a. de sporenelementen), de groei van algen die zuurstof aan het water onttrekken. Vroeger zat het in wasmiddelen maar door de invoering van fosfaatvrije wasmiddelen is de hoeveelheid fosfaten in meren en waterlopen de laatste jaren verminderd.

Felsisch

Felsisch of zuur gesteente is gesteente dat meer lichte mineralen als veldspaat (FEL is van het Engelse feldspar) en SiO2 (SIC van silica) bevat. De tegenhanger van felsisch gesteente is mafisch gesteente, dat juist veel zware elementen als magnesium (MA) en ijzer (F van ferrum - Latijn voor ijzer) bevat.

felsisch--------------------------------------------------mafischkwarts - veldspaat - mica - amfibool - pyroxeen - olivijn

Categorie: Stollingsgesteente

Alkalisch

Alkalisch is een aanduiding in de scheikunde en geologie voor chemische stoffen en mineralen. Het kan verwijzen naar de elementen uit de alkali- of de aardalkaligroep, of naar mineralen of gesteenten die veel (aard)alkali's bevatten, zoals kaliveldspaat respectievelijk trachiet. In de scheikunde wordt met alkalisch ook wel basisch bedoeld, het tegenovergestelde van zuur.

Categorieën: Base | Geologie

Pegmatiet

Pegmatiet is een ganggesteente, vaak ontstaan uit felsisch (zuur, hoog SiO2 gehalte) vulkanisme, dat zeer grote kristallen (tot 10 meter doorsnede) kan bevatten.

Kenmerkend voor een pegmatiet is het voorkomen van zeldzame mineralen als aquamarijn, toermalijn, topaas, fluoriet, apatiet en wolfraam. Vooral mineralen die lithium bevatten, ontstaan in pegmatieten omdat een pegmatiet de laatst kristalliserende elementen opneemt.

Pegmatiet is genoemd naar het Latijnse woord pegma, dat "schavot" of "boekenkast" betekent.

Overal waar magma stolt onder het aardoppervlak, ontstaat stollingsgesteente. In gebieden waar een deel van het magma nog vloeibaar blijft, zijn er kristallen die "drijven" en aangroeien in de smelt die langzaam en als laatste uitkristalliseert. Als pegmatieten ontsloten raken aan het oppervlak, zijn er vaak erg mooie en grote kristallen te vinden. Dit is het geval in Brazilië, maar ook op kleinere schaal op Cap de Creus, Catalonië, Spanje.

Omdat pegmatieten zeldzame aardelementen als lithium, beryllium en tantalium bevat, is het voor de industrie een interessant gesteente om te mijnen. Ook edelstenen worden in pegmatieten gevonden.

Flekkefjord

Bron: Noors bureau voor statistiek

Flekkefjord is een gemeente in de Noorse provincie Vest-Agder. De gemeente telde 8878 inwoners in januari 2005, waarvan 50,3% mannelijk. Het aandeel ouderen (in Noorwegen geldt 67 jaar als grens) is 15,8%. In juni 2005 was 3,7% van de bevolking werkloos.

Er vertrokken in 2004 295 personen en er vestigden zich 254 personen in Flekkefjord. De gemeenteregistratie telde 27 personen met (van oorsprong) de Nederlandse nationaliteit. Die Nederlanders wonen in een gemeente waarvan de naam zeer waarschijnlijk van het nederlandse woord ' vlekje' (als in kleine plaats) is afgeleid,

Åseral | Audnedal | Farsund | Flekkefjord | Hægebostad | Kristiansand | Kvinesdal | Lindesnes | Lyngdal | Mandal | Marnardal | Sirdal | Søgne | Songdalen | Vennesla

Vest-Agder | Noorse Provincies

Vest-Agder

Vest-Agder is een provincie in Noorwegen, grenzend aan de provincies Rogaland en Aust-Agder. In 2002 waren er 157.851 inwoners, oftewel 3,4% van de totale bevolking van Noorwegen. De oppervlakte beslaat 7.281 km². De provinciehoofdstad is Kristiansand.

Vest-Agder is de meest zuidelijke provincie van Noorwegen. Het is onderverdeeld in 15 gemeenten, warvan 5 stadgemeenten. De meeste plaatsen liggen aan de kust, zoals Kristiansand, Mandal, Flekkefjord en Farsund. Samen met Aust-Agder vormt het het landsdeel Sørlander.

Åseral | Audnedal | Farsund | Flekkefjord | Hægebostad | Kristiansand | Kvinesdal | Lindesnes | Lyngdal | Mandal | Marnardal | Sirdal | Søgne | Songdalen | Vennesla

Vest-Agder | Noorse Provincies

Akershus | Aust-Agder | Buskerud | Finnmark | Hedmark | Hordaland | Møre og Romsdal | Nordland | Nord-Trøndelag | Oppland | Oslo | Østfold | Rogaland | Sogn og Fjordane | Sør-Trøndelag | Telemark | Troms | Vest-Agder | Vestfold