Amosiet

Het mineraal amosiet is een magnesium-ijzer-silicaat met de chemische formule (Mg,Fe)7Si8O22(OH)2. Het inosilicaat behoort tot de amfibolen.

Het mineraal staat bekend als de grijsbruine variant van asbest en een in de industrie algemeen gebruikt synoniem van gruneriet dat voor het eerst gebruikt werd door Hall. Het amosiet beschreven door Peacock is een vezelachtig actinoliet of cummingtoniet. Naast chrysotiel en crocidoliet maakt amosiet slechts een klein deel uit van de asbestmineralen (<1%).

Categorieën: Mineraal | Inosilicaat | Verbinding van magnesium | Verbinding van ijzer

Silicaat

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Silicaat

Inosilicaat

Een inosilicaat is een silicaat waarbij de silica-tetraeders enkele of dubbele ketens vormen. De enkele ketens hebben de algemene formule Si2O7 en de dubbele ketens de algemene formule Si8O22.

Voorbeelden van inosilicaten met enkele ketens zijn de pyroxenen en met dubbele ketens de amfibolen.

Nesosilicaat -- Inosilicaat -- Sorosilicaat -- Cyclosilicaat -- Tectosilicaat -- Fylosilicaat

Categorie: Inosilicaat

Amfibool

De groep mineralen die deel uitmaken van de amfibolen zijn allen inosilicaten opgebouwd uit dubbele ketens van silica tetraeders. Het verschil met de pyroxenen is de hoek tussen de belangrijkste assen. Bij pyroxeen is die 90°, bij amfibool ongeveer 120°.

Amfibolen zijn orthorhombische of monokliene mineralen met een gemiddelde dichtheid van 3 tot 3,5 en een hardheid van 5 tot 6. Vijf soorten vallen onder de noemer asbest en zijn verwerkt in zeer uiteenlopende materialen vanwege een hoge slijtvastheid en bestendigheid. Bij bewerking kunnen echter vezels vrijkomen die schadelijk zijn als ze worden ingeademd.

De naam van het mineraal amfibool is afgeleid van het Griekse amfibolos, dat "dubbelzinnig" betekent. Het werd voor het eerst gebruikt door René Just Haüy om de amfibool-leden tremoliet, actinoliet, en hoornblende te benoemen. Sindsdien is de term voor de hele groep van toepassing.

Orthorhombisch

Monoklien

Asbest

Asbest is een verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende mineralen (silicaten), die zijn opgebouwd uit fijne, microscopisch kleine vezels. Asbest is een natuurlijk product. Het is een delfstof die wordt gewonnen in onder andere Zuid-Amerika, Rusland en Canada. Er is een aantal verschillende asbestmineralen. Asbestvezels zijn onder te verdelen in twee hoofdgroepen:

Alleen aan de kleur van het ruwe asbest kan men zien tot welke soort het asbest behoort. Wanneer het materiaal verwerkt is, kan dat niet meer. Alleen laboratoriumanalyse kan dan nog uitsluitsel geven.

Asbestvezels kunnen zo fijn zijn dat zij niet met het blote oog waar te nemen zijn.

Asbest wordt al sinds de oudheid gebruikt: in het Rome van de oudheid gebruikten de Vestaalse maagden het voor hun lampenpitten. Karel de Grote had een tafelkleed van asbest dat hij tot verbijstering van zijn gasten in het vuur wierp na de maaltijd.

Asbest is tot in de jaren '80 van de 20e eeuw veel gebruikt in gebouwen en woningen, vanwege de goede eigenschappen: het is sterk, slijtvast, isolerend en bovendien goedkoop. Het werd bijvoorbeeld gebruikt in:

Synoniem (taalkunde)

Een synoniem van een woord is een ander woord met ongeveer dezelfde betekenis.

Synoniemen zijn niet zonder meer uitwisselbaar. Doorgaans domineert één van de synoniemenen in het idioom van een taal of een regio binnen een taalgebied. In de loop der tijd kunnen zich hierin echter verschuivingen voordoen. Hierdoor ontstaat een verschil in beleving. Wie bijvoorbeeld zegt dat hij een stortbad heeft genomen, in plaats van onder de douche heeft gestaan, wordt voor ouderwets versleten.

Categorie: Semantiek

Gruneriet

Het mineraal gruneriet is een ijzer-inosilicaat met de chemische formule Fe7Si8O22(OH)2. Het behoort tot de amfibolen.

Het donkergrijze, bruine tot groenbruine gruneriet heeft een glas- tot parelglans en een kleurloze streepkleur. Het kristalstelsel is monoklien en de splijting is perfect volgens kristalvlak [110]. De gemiddelde dichtheid is 3,45 en de hardheid is 5 tot 6. Gruneriet is niet radioactief.

Het mineraal gruneriet is genoemd naar de Zwitsers-Franse scheikundige Louis Emmanuel Gruner (1809 - 1883), die het mineraal voor het eerst analyseerde.

Zoals andere amfibolen, komt gruneriet voor in stollings- en metamorfe gesteenten.

Categorieën: Mineraal | Inosilicaat | Verbinding van ijzer

Actinoliet

Het mineraal actinoliet is een inosilicaat met de chemische formule Ca2(Mg,Fe)5Si8O22(OH)2. Het behoort tot de amfibolen.

Het grijsgroene tot groene of zwarte actinoliet heeft een glasglans en een witte streepkleur. Het kristalstelsel is monoklien en de splijting is perfect volgens kristalvlak [110]. De gemiddelde dichtheid is 3,04 en de hardheid is 5,5. Actinoliet is niet radioactief.

Actinoliet heeft soms een in de lengte splijtende, naald-achtige vezelstructuur, het is één van de zes soorten asbest, en wordt ook wel groene asbest genoemd. Deze kleur is echter alleen te zien in zijn natuurlijke vorm, niet meer na verwerking. Inademing van de vezels is schadelijk voor de longen maar de concentraties in materialen zijn vaak laag. Een toepassing waar wel eens actinoliet in zit is bijvoorbeeld kit. Het mineraal is zeldzamer en op veel kleinere schaal toegepast dan bijvoorbeeld chrysotiel (witte asbest).

De naam van het mineraal actinoliet is afgeleid van het Griekse aktinos, dat "straal" betekent. Dit vanwege de vezelige structuur die actinoliet kan aannemen.

Actinoliet is een van de meest voorkomende amfibolen en komt voor in stollings- en metamorfe gesteenten. Met name in calcium-rijke gesteentes die contactmetamorfose ondergaan, wordt actinoliet gevormd.

Cummingtoniet

Het mineraal cummingtoniet is een magnesium-ijzer-inosilicaat met de chemische formule Fe2Mg5Si8O22(OH)2. Het behoort tot de amfibolen.

Het witte, grijze of zwarte cummingtoniet heeft een glas- tot zijdeglans en een grijswitte streepkleur. Het kristalstelsel is monoklien en de splijting is perfect volgens kristalvlak [110]. De gemiddelde dichtheid is 3,35 en de hardheid is 5 tot 6. Cummingtoniet is niet radioactief.

Cummingtoniet is genoemd naar de plaats Cummington, Massachusetts, VS, waar het voor het eerst beschreven werd.

Cummingtoniet is een veel voorkomend amfibool en komt voor in stollings- en metamorfe gesteenten. Met name in magnesiumrijke gesteentes die contactmetamorfose ondergaan, wordt cummingtoniet gevormd.

Categorieën: Mineraal | Inosilicaat

Chrysotiel

Het mineraal chrysotiel is verreweg de meest toegepaste vorm van asbest, waarvan zes soorten bestaan. In de tijd dat asbest nog een veelgebruikte grondstof was, was dit mineraal verantwoordelijk voor zo'n 98% van de wereldproductie. Het is de enige soort asbest met een vezelvorm van serpentijn, met de samenstelling Mg3(Si2O5)(OH)4. Het wordt wel witte asbest genoemd en in tegenstelling tot de blauwe vorm (crocidoliet) en de bruine (amosiet), die beide amfibolen zijn. Het mineraal komt vooral voor in metamorfe gesteenten.

Categorieën: Mineraal | Fylosilicaat | Verbinding van magnesium

Crocidoliet

Het mineraal crocidoliet is de gevaarlijkste, donkerblauwe vorm van asbest en wordt ook wel blauwe asbest genoemd. Het is een vorm van het amfibole mineraal riebeckiet en heeft de samenstelling Na2FeIII2FeII3Si8O22(OH)2. Het vertegenwoordigt maar zo'n 4% van alle verwerkte asbest, de rest is meest chrysotiel. Er is wel vermoed dat deze vorm als enige de gezondheidsproblemen veroorzaakt, maar uiteindelijk zijn alle vormen van asbest verboden.

Crocidoliet is het bekendst als spuitasbest, de gevaarlijkste vorm van asbest vanwege de zeer lage gebondenheid en de hoge concentratie, spuitasbest kan overigens ook voornamelijk bestaan uit amosiet. Ook in oude golfplaten, asbestcement en rioleringsbuizen kan crocidoliet zitten. Het is de enige asbestsoort die een eigen kleuring kent en de vezels zijn altijd blauw, ook na verwerking.

Een van de vindplaatsen van Crocidoliet was Wittenoom, West Australië. Van 1937 tot 1966 werdt het hier uit de grond gehaald. Van de 20.000 mannen, vrouwen en kinderen die er woonden zijn er al meer dan 2.000 gestorven aan de gevolgen van de winning van dit uiterst gevaarlijke asbest. Het plaatsje is nu een spookstad met maar twintig inwoners. Het kan bezocht worden maar het wordt ten strengste afgeraden omdat er nu 60 jaar na dato nog steeds asbestvezels rond kunnen vliegen.

Het nummer "Blue Sky Mine" van Midnight Oil gaat over de winning van Crocidoliet in het plaatsje Wittenoom en de gevolgen hiervan voor de bevolking.

Categorieën: Mineraal | Inosilicaat