Euxeniet

Het mineraal euxeniet is een yttrium-calcium-cerium-niobium-tantalium-titanium-oxide met de chemische formule (Y,Ca,Ce)(Nb,Ta,Ti)2O6. Van de zeldzame aardelementen bevat het vooral yttrium, niobium en tantaal.

Het doorzichtige tot doorschijnende kleurloze, witte, (licht)blauwe of lichtgroene euxeniet heeft een roodbruine streepkleur, een vettige glans en geen splijting. De gemiddelde dichtheid is 4,84 en de hardheid is 6,5. Het kristalstelsel is orthorhombisch en het mineraal is mild radioactief. De gamma ray waarde volgens het American Petroleum Institute (API) is 3420,62.

De naam van het mineraal euxeniet is afgeleid van de Griekse woorden eu en xenos ("goed" tegen "vreemden"). Deze naam is gegeven vanwege de zeldzame elementen die het mineraal aantrekkelijk maken.

Euxeniet is, zoals andere mineralen met zeldzame en/of radioactieve elementen, een algemeen mineraal in pegmatieten, maar het wordt ook in gebieden met vulkanische zwarte zanden gevonden. De typelocatie is Jolster in de Sondfjord, Noorwegen. Het wordt ook gevonden in Colorado, Verenigde Staten.

Categorieën: Mineraal | Oxide | Verbinding van yttrium | Verbinding van niobium | Verbinding van tantalium

Yttrium

Yttrium is een scheikundig element met symbool Y en atoomnummer 39. Het is een zilverwit overgangsmetaal.

In 1794 is yttriumoxide (Y2O3) ontdekt in het mineraal gadoliniet door de Finse chemicus en geoloog Johann Gadolin. Later is het in 1828 voor het eerst geïsoleerd door Friedrich Wohler door yttriumcloride (YCl3) te reduceren met kalium.

Het element is vernoemd naar de Zweedse stad Ytterby. In de omgeving werden en worden lanthanidehoudende mineralen gevonden waarin ook vaak yttrium wordt aangetroffen. Andere elementen die naar deze stad zijn vernoemd zijn erbium, terbium en ytterbium.

Yttrium en europium worden in fosforverbindingen veelvuldig toegepast in kleurentelevisies voor de rode pixels. Andere toepassingen zijn:

Een andere belangrijke toepassing van yttrium is in YAG-lasers. Hierin vormen yttrium-aluminium kristallen waarbij een klein deel van de yttrium atomen is vervangen door neodymium een belangrijk onderdeel.

Cerium

Cerium is een scheikundig element met symbool Ce en atoomnummer 58. Het is een zilverwit lanthanide.

Cerium is in 1801 ontdekt door de Zweedse wetenschappers Jöns Jacob Berzelius en Wilhelm von Hisinger. Tegelijkertijd en onafhankelijk daarvan werd het element ook ontdekt door de Duitser Martin Heinrich Klaproth.

Cerium is door Berzelius vernoemd naar de planetoïde Ceres, welke twee jaar eerder werd ontdekt.

In de industrie wordt cerium vooral gebruikt bij het maken van legeringen met aluminium en zirkonium. Andere toepassingen zijn:

In de petrochemische industrie wordt ceriumoxide gebruikt bij het kraken van olie.

Niobium

Niobium is een scheikundig element met symbool Nb en atoomnummer 41. Het is een glanzend grijs/blauwachtig overgangsmetaal.

Niobium is in 1801 ontdekt door de Engelse chemicus Charles Hatchett tijdens het onderzoeken van het mineraal columbiet dat hem door de gouverneur van Connecticut was toegestuurd. Het metaal is voor het eerst geïsoleerd door Christian Blomstrand in 1864 door niobiumchloride te verhitten in een atmosfeer van waterstof.

De belangrijkste toepassing van niobium vindt plaats in de productie van sommige roestvrij staalsoorten. Daarnaast wordt niobium op kleine schaal gebruikt voor andere toepassingen:

Verder vindt niobium toepassing in supergeleiders.

Chemisch gezien vertoont niobium zeer veel overeenkomsten met tantalium; een element dat in het periodiek systeem direct onder niobium staat. Van alle supergeleidende elementen wordt niobium bij de hoogste temperatuur (9,3 K) supergeleidend.

Tantalium

Tantalium of Tantaal is een scheikundig element met symbool Ta en atoomnummer 73. Het is een grijsblauw overgangsmetaal.

Tantalium is in 1802 in Zweden ontdekt door Anders Ekeberg en in 1820 voor het eerst geïsoleerd door Jöns Jacob Berzelius. Veel chemici in die tijd dachten dat tantalium een niobium isotoop was, maar in 1866 kwam daar verandering in toen aangetoond werd dat tantalium- en niobiumzuren verschillende verbindingen waren.

In het begin van de 20e eeuw werd onzuiver tantalium gebruikt als gloeidraad in lampen. Later werd dat vervangen door wolfraam.

De naam Tantalium is afkomstig van het Griekse Tantalos dat een mythisch karakter is.

In poedervorm wordt tantalium veelvuldig gebruikt bij de productie van elektronische componenten, voor condensatoren. Andere toepassingen van tantalium zijn:

Titanium

Titanium, of titaan, is een scheikundig element met symbool Ti en atoomnummer 22. Het is een grijs metallisch overgangsmetaal, het behoort met Zirconium (Zr), Hafnium (Hf) en Rutherfordium (Rf) tot de titaangroep.

In 1791 ontdekte Rev. William Gregor een nog onbekend element in het mineraal ilmeniet. In 1795 herontdekte Martin Heinrich Klaproth het element, ditmaal in rulieterts en noemde het titanium naar de titanen uit de Griekse mythologie. Omdat het metaal bij hoge temperaturen makkelijk reageert met zuurstof en koolstof, is het moeilijk om zuiver titanium te produceren. In 1922 lukte het A.E. van Arkel om zuiver metallisch titaan te bereiden (jodideproces).

Titanium wordt hoofdzakelijk (ongeveer 95%) gebruikt in de vorm van titaniumdioxide (TiO2); een intens wit pigment (titaanwit) in verf, papier en kunststoffen. Verf met titaniumdioxide reflecteert infrarood licht zeer goed, waardoor het veel wordt gebruikt in de astronomie.

Omdat het metaal sterk, licht en erg corrosiebestendig is, en bovendien bestand tegen extreme temperatuursschommelingen, worden titaniumlegeringen veel toegepast bij de constructie van vliegtuigen en raketten. Andere toepassingen van titanium zijn:

Verder wordt titanium soms gebruikt als constructiemateriaal om zeewater via destillatie om te zetten in drinkwater.

Jolster

Bron: Noors bureau voor statistiek

Jølster is een gemeente in de Noorse provincie Sogn og Fjordane. De gemeente telde 2918 inwoners in januari 2005, waarvan 49,9% mannelijk. Het aandeel ouderen (67 jaar of ouder) is 15,2%. In juni 2005 was 1,8% van de bevolking werkloos.

Er vertrokken in 2004 126 personen en er vestigden zich 129 personen in Jølster. De gemeenteregistratie telde 2 personen met (van oorsprong) de Nederlandse nationaliteit.

Årdal | Askvoll | Aurland | Balestrand | Bremanger | Eid | Fjaler | Flora | Førde | Gaular | Gloppen | Gulen | Hornindal | Høyanger | Hyllestad | Jølster | Lærdal | Leikanger | Luster | Naustdal | Selje | Sogndal | Solund | Stryn | Vågsøy | Vik

Sogn og Fjordane | Noorse Provincies